Raglan Castle (Cadw)

Am

Mae gan Gastell Rhaglan silwét  ddigamsyniol yn coroni crib yng nghefn gwlad godidog Sir Fynwy, a dyma'r castell mwyaf mawreddog a adeiladwyd erioed gan Gymry.

Gallwn ddiolch i Syr William ap Thomas, 'marchog glas Gwent', am y Tŵr Mawr llaith ym 1435 sy'n dal i ddominyddu'r gaer nerthol hon. Creodd ei fab Syr William Herbert, Iarll Penfro, y porthdy gyda'i 'machicolations' fflamio.

Roedd y bwâu cerrig hyn yn caniatáu i daflegrau gael eu bwrw i lawr ar ymosodwyr. Ond daeth Rhaglan 150 mlynedd yn ddiweddarach nag anterth cythryblus adeiladu castell. Fe'i cynlluniwyd i greu argraff cymaint ag i ddychryn.

O dan wahanol iarll Caerwrangon cafodd Raglan ei thrawsnewid yn sedd wledig odidog gydag oriel hir ffasiynol ac un o erddi'r Dadeni gorau ym Mhrydain. Ond teyrngarwch i'r goron oedd profi ei dadwneud.

Er gwaethaf garsiwn o 800 o ddynion ac un o warchaeau hiraf y Rhyfel Cartref, syrthiodd i luoedd seneddol a chafodd ei ddinistrio'n fwriadol. Ymhlith y trysorau a gollwyd roedd darn o baneli pren Tuduraidd, sydd bellach yn cael ei arddangos yn falch yn y ganolfan ymwelwyr ar ôl cael ei achub o sied fuwch yn y 1950au.

Gerddi Dadeni Castell Rhaglan

Mae'r dirwedd o amgylch Castell Rhaglan yn cael ei chydnabod fel un o'r gerddi mwyaf arwyddocaol sydd wedi goroesi o gyfnod y Dadeni ym Mhrydain. Er mai dim ond strwythur y gerddi sydd i'w gweld heddiw.

Cafodd gerddi'r castell eu hanterth yn y 1620au pan oedd terasau, gerddi cwlwm, taith gerdded moated, a parterre dŵr, un o ddim ond llond llaw a wnaed ym Mhrydain bryd hynny. Torrwyd sianeli dŵr mewn siapiau diemwnt i greu ynysoedd ym mhen y llyn. Mae sianeli a thwmpathau boggy, y gellir eu gweld o hyd heddiw yn y ddôl islaw tŵr y gegin, yn darparu tystiolaeth o'r nodwedd anarferol hon. Ar ôl y Rhyfel Cartref rhoddwyd y gorau i'r castell ac mae'r gerddi wedi cael eu gordyfu a heb eu cyffwrdd i raddau helaeth. Fodd bynnag, gellir gweld y strwythur gwreiddiol yn glir mewn gwrthgloddiau sydd wedi goroesi ar lawr gwlad.

Cyfieithwyd gan